[Dutch] Topotijdreis, ofwel gaan we met historische kaarten weer terug naar het verleden?

[Frank Steggink]

Hoi,

Dit lijkt misschien beetje een OT-post, maar er is wel degelijk een 
sterk verband met OSGeo.nl. Verder wil ik alvast als disclaimer 
vermelden dat ik een techneut ben en mijn kennis van juridische zaken 
(auteurs- en databankrecht) niet per definitie juist hoeft te zijn. Mijn 
doel is om a.d.h.v. een casus auteurs- en databankrecht aan de kaak te 
stellen m.b.t. historische geodata.

Gisteren is op de Esri GIS-conferentie de website Topotijdreis.nl van 
het Kadaster gelanceerd. Zie 
https://www.kadaster.nl/web/Nieuws/Nieuwsberichten/Bericht/Ontdek-200-jaar-topografie-met-Topotijdreis.nl.htm
Tijdens de bijeenkomst van Open Historische Webcartografie vanmiddag bij 
het RCE kwam deze site (uiteraard) ook aan bod. Deze bijeenkomst werd 
door OSGeo.nl georganiseerd, dus hier is het verband.

Ik lees met belangstelling de algemene voorwaarden: 
http://www.topotijdreis.nl/images/Algemene_voorwaarden_en_privacy.pdf
Het Kadaster claimt intellectuele eigendom, etc, etc. op de inhoud van 
de website, dus topotijdreis.nl. Maar als ik kijk waar de afbeeldingen 
vandaan komen, blijken ze van Arcgis Online te komen, dus arcgis.com.

Voorbeeld: 
http://tiles3.arcgis.com/tiles/nSZVuSZjHpEZZbRo/arcgis/rest/services/Historische_tijdreis_1908/MapServer/tile/8/9419/9423

Zoals je ziet kan een kind de was doen. Een kwestie van het jaartal 
aanpassen, zoomlevel, X en Y. Ben ik nu zwaar in overtreding, omdat ik 
"reverse engineering" heb gepleegd? Dit was een simpele druk op de knop 
(F12) in Firefox met de web developer extensie. Iets dat ik als 
ontwikkelaar als een onmisbaar gereedschap beschouw bij het ontwikkelen 
van webapplicaties.

Mijn conclusie, maar ik ben geen juridisch specialist, is dat de 
algemene voorwaarden een dode letter is. Er wordt expliciet de "website 
topotijdreis" genoemd. Dat is volgens mij dus niet arcgis.com. Verder 
staan de Esri-servers in de VS. Hier geldt andere wetgeving m.b.t. 
auteursrecht. En in de VS kennen ze geen databankrecht.

Bij 3 wordt ook "verwante technologie" genoemd. Bedoelen ze daarmee 
tiling? Mag niemand meer tiling toepassen van het Kadaster?

Ook wordt het omzeilen of verwijderen van technische beveiligingen 
genoemd. Dat is hier niet mogelijk, omdat dit compleet afwezig is. Het 
simpel wijzigen van volgnummers is geen technische beveiliging. Zie 
bijv. alle schandalen waarbij persoonsgegevens van anderen inzichtelijk 
werden gemaakt door het ophogen van ID's. Het probleem daar was juist 
het _ontbreken_ van beveiliging.

Ik vind het ook bijzonder dat het Kadaster "copyright" noemt. Volgens 
mij is dat geen term uit de Nederlandse wetgeving.In Nederland is sprake 
van _auteursrecht_. Het (C)-symbool heeft hier trouwens ook geen enkele 
waarde. Dat heeft te maken met het feit dat copyright in de VS in het 
verleden echt geregistreerd moest worden.

Anyways, vanmiddag werd er tijdens de bijeenkomst bij het RCE ook 
aandacht besteed aan auteursrecht en databankrecht. Helaas was er bij de 
paneldiscussie niet iemand aanwezig die goed onderlegd is. De huidige 
situatie is behoorlijk verwarrend, met name voor het ontsluiten van 
historische gegevens. De persoon van het Kadaster kon hier helaas geen 
duidelijk antwoord op geven. Na 70 jaar vervalt het auteursrecht. 
Aangezien de topografische kaarten door de voorloper van het Kadaster, 
de Topografische Dienst, zijn uitgegeven, zijn ze door een organisatie 
uitgegeven en niet het creatief werk van een individu. Kaarten van voor 
1945 zijn dus per definitie openbaar.

Later kan er alleen auteursrecht aan worden ontleend als er sprake is 
van creativiteit. Bij het scannen van kaarten in hoge kwaliteit is hier 
juist per definitie geen sprake van. Je wilt nl. een zo goed mogelijk op 
het origineel gelijkend beeld creëren. Stel dat je probeert om de 
kleuren van de verschillende scans gelijk te trekken. Is hier sprake van 
creativiteit, of juist niet?

Het Europese databankrecht, wat in 1996 is ingevoerd: in hoeverre heeft 
dat betrekking op een collectie van voor die datum? Verder vervallen 
rechten na 15 jaar, dus die zouden in 2011 verlopen zijn. (Arnoud 
Engelfriet, van iusmentis.com, noemt zelfs 10 jaar) Ook heeft het 
Kadaster in het verleden een groot deel van de kaarten op 
topotijdreis.nl in de openbaarheid gebracht, bijv. op watwaswaar.nl. Ik 
kan me daarvan geen disclaimer herinneren.

Zoals je merkt, heeft de paneldiscussie, en met name de houding van het 
Kadaster, meer vragen bij me opgeroepen dan beantwoord. Ik heb de indruk 
dat ik zeker niet de enige was. Ook de algemene voorwaarden van 
topotijdreis roepen vragen bij me op. Mijn boerenverstand zegt me dat er 
niets is dat me beperkt om de ArcGis-services op een andere manier te 
gebruiken, omdat dat los staat van topotijdreis.nl. Maar aan de andere 
kant heb ik ook geen zin in "gedoe". En dat geldt natuurlijk niet alleen 
voor mij, maar voor iedereen die iets met deze (of eventueel andere) 
oude kaarten wil doen. Dat belemmert ontzettend de creativiteit en 
innovatie.

Ik vind het zo jammer dat duidelijkheid hieromtrent pas d.m.v. een 
rechtzaak (jurisprudentie) vastgesteld kan worden. Je hebt hier namelijk 
hele diepe zakken voor nodig. Welk belang heeft het Kadaster hierbij? 
Het panellid van het Kadaster vanmiddag heeft toegegeven dat historische 
kaartgegevens nauwelijks inkomsten opleveren, maar dat het meer geld 
kost om ze te beheren.

Verder is er ook sprake van het Europese en Nederlandse open 
data-beleid. Iedereen weet dat de BRT al ruim 3 jaar open data is. Maar 
hoe zit het met de kaarten die overduidelijk de voorloper van de BRT 
zijn. Gelden open data richtlijnen ook voor hen of niet?

Recent is ook de Wet Hergebruik Overheidsdata ingevoerd. Dus alle 
overheidsdata is in principe openbaar, behalve enkele uitzonderingen op 
het gebied van privacy, veiligheid, e.d. Topografische kaarten vallen 
hier niet onder. Er hoeven alleen verstrekkingskosten te worden betaald. 
Wat zijn de "verstrekkingskosten" als ik eens lekker de 
arcgis.com-servers leegtrek? En wat als het Kadaster hier van Esri toch 
een vette factuur voor krijgt? Kunnen we met z'n allen een tientje 
lappen en dit aan het Kadaster geven? Hebben we daarmee alle 
topografische kaarten "vrij" gemaakt (voor zover niet al vrij vanwege 
het verlopen van auteursrecht / databankerecht / open data regelgeving)? ;)

Nog effe een punt van kritiek op het Kadaster in het algemeen: ze 
trekken aan de ene kant veel verantwoordelijkheid en gegevens naar zich 
toe (bijv. de hosting van PDOK, basisregistraties en Klic), maar aan de 
andere kant merk ik sterk een mentaliteit dat zij "wel weten wat goed 
voor de goegemeente is". Ik vind dat niet stroken met de huidige 
tijdsgeest. Zoals Dorien Burmanje in 2012 heeft gezegd, moeten wij 
allen, en dus ook het Kadaster, doorgaan in een nieuwe werkelijkheid. De 
inkomsten die zijn weggevallen door het open data maken van de BRT zijn 
niet zomaar meer aan te vullen. Het Kadaster moet daar maar mee dealen.

Sorry voor de lange post. Dit is een onderwerp waar ik, als GIS-techneut 
en stamboomonderzoeker, me al jaren mee bezighoud, maar waar maar 
nauwelijks voortgang in lijkt te zitten.

Met vriendelijke groet,

Frank Steggink